ΕΦΗΒΕΙΑ

Τι είναι αυτό που χωρίζει τα αγόρια από τους άντρες και τα κορίτσια από τις γυναίκες; Μα φυσικά η εφηβεία! Είναι μια από τις σημαντικότερες περιόδους ζωής του ανθρώπου τόσο από βιολογικής όσο και από κοινωνικής άποψης.

Με το πέρασμα στην εφηβεία ο ρόλος του παιδιού αρχίζει να γίνεται δευτερεύων και η ίδια η έφηβη διεκδικεί μια θέση στον κόσμο των «μεγάλων» αντιδρώντας σε όσα θεωρούσε δεδομένα, εκφράζοντας την άποψή της σε κάθε δυνατή ευκαιρία, φορώντας ρούχα ενήλικα, μακιγιάζ κλπ. Από την άλλη μεριά, οι ενήλικες της κοινωνίας θεωρούν ότι το παιδί ωριμάζει, ελαττώνουν το βαθμό προστασίας και του εκχωρούν σταδιακά αρμοδιότητες, ώστε να εξοικειώνεται με τις κοινωνικές σχέσεις που αναπτύσσει ο ενήλικας. Φράσεις όπως «μεγάλωσες πια γι’ αυτό» ή «πρέπει να μαθαίνεις σιγά σιγά» ή «δεν είσαι καμιά μπέμπα» ακούγονται πιο συχνά προς τους εφήβους και αυτό ακριβώς αναδεικνύει την προετοιμασία τους να αναλάβουν το μελλοντικό κοινωνικό ρόλο τους ως ενήλικες.

Φυσικά, η αλλαγή επέρχεται και σε ανατομο-λειτουργικό επίπεδο, καθώς το σώμα της εφήβου αλλάζει αξιοσημείωτα στην εφηβεία. Οι ρυθμοί ανάπτυξης επιταχύνονται, ο μεταβολισμός αλλάζει και οι έφηβοι τείνουν να καταναλώνουν εκπληκτικά μεγάλες ποσότητες φαγητού. Με τη σωστή διατροφή αυξάνει το ύψος, με πιο αξιοσημείωτη αύξηση στα αγόρια. Το σώμα των αγοριών γίνεται μυώδες, ενώ το σώμα των κοριτσιών τείνει να προσομοιάσει σε αυτό το γυναικών (αύξηση διαμέτρου της περιφέρειας κλπ).

Όσον αφορά τις ορμόνες του φύλου, η περίοδος της εφηβείας συνοδεύεται από μία έκρηξη παραγωγής τους, τόσο της τεστοστερόνης στα αγόρια όσο και των οιστρογόνων και προγεσταγόνων στα κορίτσια. Η έναρξη της «περιόδου» (έμμηνος ρύση) συχνά σηματοδοτεί την εισαγωγή στην εφηβεία, με ανώμαλους αρχικά κύκλους και ομαλοποίηση αυτών στην πορεία. Κατά αντιστοιχία, στα αγόρια η σπερματογένεση συνεχίζει και ο έφηβος αποκτά ώριμα σπερματοζωάρια, ικανά να γονιμοποιήσουν τα γυναικεία ωάρια. Τα γεννητικά όργανα των εφήβων αποκτούν πιο σκούρα χρώμα. Στις έφηβες οι μαστοί διογκώνονται και τείνουν να προσομοιάσουν τους μαστούς των ώριμων γυναικών. Στους εφήβους το πέος και οι όρχεις αυξάνονται σε μέγεθος. Οι επανειλημμένες στύσεις, καθώς και οι εκσπερματίσεις είναι συχνές, είτε στη διάρκεια του ύπνου (ονείρωξη) είτε όχι. Ο αυνανισμός και στα δύο φύλα θεωρείται αναμενόμενος στις ηλικίες αυτές και  εκφράζει την ανάγκη των εφήβων να εξερευνήσουν τον εαυτό τους σε ένα πλαίσιο συνεχούς αλλαγής.

Τα λεγόμενα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου αλλάζουν επίσης. Η ανάπτυξη τριχοφυΐας στην περιοχή των γεννητικών οργάνων και στις μασχάλες, στα χέρια και τα πόδια ξεκινά στη φάση αυτή. Επίσης, η φωνή τραχύνεται (ιδιαίτερα στα αγόρια), ενώ αυξάνει η εφίδρωση και το δέρμα των εφήβων γίνεται πιο λιπαρό, με αρκετά συχνή την εμφάνιση ακμής.

«Το σώμα είναι ο καθρέφτης της ψυχής» ακούμε συχνά να λέγεται και, πράγματι, στην εφηβεία η σωματική αλλαγή συνοδεύεται από ψυχολογικές αλλαγές επίσης. Αντιδραστικότητα, επιθετικότητα, εκρήξεις θυμού, εσωστρέφεια, καταθλιπτικά συμπτώματα, ερωτική έλξη, ψυχικές μεταπτώσεις, διατροφικές διαταραχές, αλλαγή της εικόνας του εαυτού, εγωκεντρισμός, καταναλωτισμός κλπ είναι χαρακτηριστικά που αναγνωρίζονται στον ψυχισμό των εφήβων. Είτε θεωρηθούν «φυσιολογικές αντιδράσεις» είτε αγγίζουν τα όρια του παθολογικού, ένα είναι το βέβαιο: ο εγκέφαλος και μαζί του «η ψυχή» αλλάζουν άρδην στην εφηβεία.

Εάν, λοιπόν, προσπαθήσει κανείς να αποτυπώσει την εφηβεία σε ένα πίνακα ζωγραφικής σίγουρα θα χρησιμοποιήσει περίπλοκα σουρεαλιστικά μοτίβα ανάμεικτα με ζωηρά χρώματα. Όλον αυτό το σουρεαλισμό της εφηβείας αποτυπώνει έντονα στο δικό του καμβά, το ανθρώπινο σώμα, και ζωγραφίζει αντιθέσεις, εντάσεις, συναισθήματα και πάθη.

Με τη συνεργασία:

Άγης Τερζίδης, Παιδίατρος, Επιστημονικός Συνεργάτης Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής