H εφηβεία είναι η ηλικία που κυμαίνεται από τα 11 έως τα 18 περίπου χρόνια και περιλαμβάνει 3 βασικά στάδια:
• Πρώιμη εφηβεία (11 – 14 ετών)
• Μέση εφηβεία (15 – 17 ετών)
• Όψιμη εφηβεία ( > 17 ετών)
Η σεξουαλικότητα είναι ένα σύνθετο και πολύπλοκο φαινόμενο, αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Καθορίζεται ως ένα βαθμό βιολογικά, αλλά επηρεάζεται και από τις κοινωνικές συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν το φύλο, για παράδειγμα «αγορίστικα»-«κοριτσίστικα» παιχνίδια, ρούχα κλπ. Επίσης, η σεξουαλικότητα διαμορφώνεται και από την προσωπική αντίληψη που θα αναπτύξει κάθε έφηβη για το φύλο της και από τον τρόπο που θα ικανοποιείται σεξουαλικά.
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ξεκινάει ήδη από την βρεφική και παιδική ηλικία.
Τα μηνύματα που δίνονται από το περιβάλλον στην προσχολική ηλικία είναι εξαιρετικής σημασίας για την ποιότητα της μελλοντικής σεξουαλικής ζωής της εφήβου.
Στην πρώιμη εφηβεία κατά την οποία αφυπνίζονται οι σεξουαλικές ορμόνες και αρχίζουν να αναπτύσσονται τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου και τα γεννητικά όργανα, ο γονιός οφείλει να επανέλθει σε αυτά τα θέματα και να συζητήσει πια ουσιαστικά με την έφηβη για θέματα σεξουαλικότητας. Η συζήτηση αυτή έχει για πρώτη φορά προσωπικό χαρακτήρα, δηλαδή συζητάμε με την έφηβη τις προσωπικές της απορίες, ανησυχίες, γνώσεις και εμπειρίες. Είναι προτιμότερο η συζήτηση να γίνεται με τον γονέα του ιδίου φύλου, δηλαδή, στην περίπτωση των κοριτσιών, την μητέρα.
Χρειάζεται να συζητηθούν πάρα πολλά θέματα όπως:
• θέματα ανατομίας του σώματος και των εσωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων
• εφηβικής σωματικής ανάπτυξης
• σεξουαλικής έκφρασης
• αναπαραγωγικής λειτουργίας
• προστασίας και αντισύλληψης
• σεξουαλικά μεταδιδομένων νοσημάτων κλπ.
Βέβαια, δεν αρκεί μία συζήτηση γύρω από τα σεξουαλικά θέματα με την έφηβη, αλλά πρόκειται για μια διαδικασία συνεχή, δυναμική και εξατομικευμένη στην οποία είναι σημαντικό να επανερχόμαστε με κάθε ευκαιρία που μας δίνεται από ερεθίσματα του περιβάλλοντος.
Tips για τους γονείς:
• Η συζήτηση χρειάζεται να ξεκινήσει από τον γονιό. Μην περιμένετε πότε η έφηβη κόρη σας να ζητήσει να μιλήσετε για αυτά τα θέματα.
• Εάν αισθάνεστε εσείς αμηχανία να ξεκινήσετε μια τέτοια συζήτηση, σκεφτείτε πόσο πιο δύσκολο είναι για την έφηβη.
• Η συζήτηση είναι σημαντικό να γίνεται με μη κριτικό πνεύμα, αποφύγετε να κάνετε κήρυγμα. Θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε εκφράσεις όπως: “Σε βοήθησε αυτό που έκανες;”, “Πώς θα μπορούσες να το χειριστείς διαφορετικά;”, “Θα σου πρότεινα να δοκιμάσεις και αυτό…”, “Σύμφωνα με έρευνες έχει φανεί ότι….οπότε έχε το νου σου”.
• Συζητήστε με αντικειμενικότητα και παράθεση επιστημονικών στοιχείων, αναζητήστε έγκυρα ιατρικά στοιχεία για αυτά που συζητάτε, από βιβλία που αφορούν στην εφηβεία ή ακόμα και από αξιόπιστα επιστημονικά άρθρα στο διαδίκτυο.
• Διερευνήστε τις γνώσεις της εφήβου για να διαπιστώσετε εάν γνωρίζει κάτι λανθασμένα από συζητήσεις με συνομηλίκους της.
• Δοκιμάστε να φτιάξετε παρέα έτοιμους υποθετικούς διαλόγους –roleplays για το πώς μπορεί να απαντήσει η έφηβη σε ενδεχόμενη πίεση του συντρόφου για σεξουαλική επαφή ή για να μην χρησιμοποιηθεί το προφυλακτικό. Για παράδειγμα, «εάν ο σύντροφός σου λέει: γιατί δεν θέλεις να προχωρήσουμε στη σχέση μας – η δική σου απάντηση μπορεί να είναι: προτιμώ να προχωρήσω όταν εγώ νιώσω κι έτοιμη».
• Μπορείτε να αγοράσετε βιβλία που μιλούν για αυτά τα θέματα στους εφήβους να τα διαβάζετε παρέα και να τα συζητάτε.
Να θυμάστε ότι είναι σημαντικό να μην παρουσιάζεται η σεξουαλική πράξη ως κάτι κακό, πηγή δυσκολιών και προβλημάτων, αλλά ως κορυφαίο γεγονός στη ζωή του ανθρώπου, αρκεί να συμβεί την κατάλληλη στιγμή, με τον κατάλληλο σύντροφο και με υπευθυνότητα, προκειμένου να μην υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις που θα συνοδεύουν την έφηβη στην υπόλοιπη ζωή της.
Με τη συνεργασία:Βασιλική Δημητρακοπούλου, Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης, Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής
