Η εφηβεία είναι μια ξεχωριστή αναπτυξιακή φάση λόγω των ραγδαίων βιοσωματικών αλλαγών και των νέων εξελίξεων τόσο στις νοητικές ικανότητες των εφήβων όσο και στη σεξουαλικότητά τους. Σε μεγάλο βαθμό, η εφηβεία είναι ένας δρόμος που ενώνει την παιδική ηλικία με τη ζωή του ενήλικα.
Οι αλλαγές της ήβης
Πολλές σημαντικές ψυχοκοινωνικές αλλαγές που συντελούνται κατά την εφηβεία φαίνεται ότι σχετίζονται με την σωματική ωρίμανση του εφήβου. Για παράδειγμα, η ήβη μπορεί να προκαλέσει ένα είδος εγωκεντρισμού στο παιδί σας. Το σώμα γίνεται πλέον το επίκεντρο της προσοχής του, αφού συμβαίνουν τόσες αλλαγές σε αυτό. Δικαιολογημένα λοιπόν, η έφηβη κοιτάζεται με τις ώρες στον καθρέφτη και εξετάζει εξονυχιστικά το πρόσωπό της, για να εντοπίσει τυχόν ψεγάδια, αλλά και καλά σημεία. Προσπαθήστε να μην δείχνετε υπερβολική ανησυχία όταν το παιδί σας γίνεται εγωκεντρικό και κλείνεται στον εαυτό του. Η έφηβη έχει ανάγκη να εστιάσει το ενδιαφέρον της στις πολλές και απότομες σωματικές αλλαγές της ήβης, γιατί μόνο έτσι θα μπορέσει να προσαρμοστεί στις αλλαγές αυτές και να συμφιλιωθεί με την καινούργια εικόνα του σώματός της.
Οι σωματικές και βιολογικές αλλαγές της ήβης που συμβαίνουν κατά μέσο όρο στην ηλικία των 12 ετών για τα κορίτσια, οφείλονται στην επίδραση των ορμονών. Η ανάπτυξη επιταχύνεται απότομα σε όλα τα μέρη του σώματος όμως είναι πολύ πιο έντονη στην περιφέρεια του σώματος παρά στον κορμό (χέρια – πόδια). Η βασική ισορροπία του σώματος διαταράσσεται προσωρινά, προκαλώντας σε μερικές εφήβους την ενοχλητική αίσθηση της έλλειψης σταθερότητας. Φυσικά στο τέλος οι αναλογίες του σώματος αποκαθίστανται. Αν δείτε ποτέ την κόρη σας σε κατάσταση αδράνειας ή νωθρότητας, ίσως συμπεράνετε-εσφαλμένα όμως- ότι το παιδί σας έχει αναπτυχθεί περισσότερο από όσο μπορεί να αντέξει ο οργανισμός του. Όλα αυτά τα γεγονότα αποτελούν αυτό που ονομάζεται αυξητική αιχμή της εφηβείας (growthspurt). Το τέλος της παιδικής ηλικίας για το κορίτσι σηματοδοτείται με την αύξηση στον αναπτυξιακό ρυθμό του στήθους, των ωοθηκών και της μήτρας. Τα κορίτσια αναπτύσσουν περισσότερους λιπαρούς ιστούς αποκτώντας έτσι ένα πιο απαλό και καμπυλώδες περίγραμμα σώματος. Αξιοσημείωτη είναι επίσης, η διεύρυνση της λεκάνης.
Μην ανησυχείτε εάν το δικό σας παιδί μπει στην διαδικασία αυτή πρόωρα ή καθυστερημένα. Υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των παιδιών ως προς την ηλικία έναρξης της ήβης και η διαφορά μπορεί να φτάνει ή να υπερβαίνει τα τέσσερα χρόνια.
Η αφύπνιση των ορμονών
Η ήβη δεν σχετίζεται μόνο με αλλαγές στο μέγεθος και στο σχήμα του σώματος. Συμβαίνουν επίσης, βιολογικές αλλαγές στις εκκρίσεις των ενδοκρινών αδένων, ιδιαίτερα εκείνων που επιδρούν στην σεξουαλική λειτουργία. Μέχρι την εμφάνιση της ήβης, κορίτσια και αγόρια έχουν την ίδια ποσότητα των ορμονών των δύο φύλων στο αίμα, με ελαφρά μόνο υπεροχή στην αντίστοιχη με το φύλο του ατόμου ορμόνης. Στην ήβη, ωστόσο, παρατηρείται απότομη αύξηση στην έκκριση της αντίστοιχης με το φύλο του ατόμου ορμόνης. Στα κορίτσια παράγονται τα οιστρογόνα (F.S.H.) και η προγεστερόνη (L.H.).
Οι ορμονικές αλλαγές έχουν και ψυχολογικές συνέπειες. Η έφηβη χρειάζεται να μάθει να διαχειρίζεται την σεξουαλική διέγερσή της. Από την άλλη πλευρά, οι γονείς θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την έντονη – και εν μέρει σχετιζόμενη με τις ορμόνες – τάση για ανεξαρτητοποίηση του παιδιού τους.
Οι ορμόνες προκαλούν σωματικές αλλαγές στις οποίες περιλαμβάνεται και η ανάπτυξη του στήθους. Η ανάπτυξη του στήθους μπορεί να προκαλέσει προβλήματα σε μερικά κορίτσια. Ορισμένα είναι περήφανα γι’ αυτά τα σημάδια της πορείας προς την ωριμότητα και την σεξουαλική ελκυστικότητα, ενώ άλλα προσπαθούν να κρύψουν τα σημάδια αυτά και αρνούνται την ύπαρξή τους. Η στάση των κοριτσιών απέναντι σε τέτοιου είδους θέματα επηρεάζεται πάρα πολύ από την εκάστοτε μόδα της εποχής και την κοινωνική ομάδα στην οποία ανήκουν.
Είναι σημαντικό να θυμάστε να εκφράζετε στην κόρη σας τον θαυμασμό και την εκτίμησή σας για το σώμα της που αλλάζει.
Η αντίληψη που έχει η έφηβη για το σώμα της που αλλάζει, μεταβάλλεται. Το παιδί έχει επίσης όμως, την τάση να υιοθετεί την στάση των άλλων απέναντι στο δικό του σώμα. Οι γονείς είναι σημαντικό να θυμάστε να εκφράζετε στην κόρη σας τον θαυμασμό και την εκτίμησή σας για το σώμα της που αλλάζει. Με αυτό τον τρόπο θα είναι σε θέση να αποκτήσει μια αντίληψη για το σώμα της που θα είναι θετική και θα της προσφέρει ικανοποίηση.
Με τη συνεργασία:
Βασιλική Δημητρακοπούλου, Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης, Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής
Άρτεμις Τσίτσικα, Επικ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής, Επιστ. Υπεύθυνος Προγράμματος «ΠΡΟΛΗΨΗ» Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής
