Ορμόνες
Η εφηβεία είναι η ηλικία κατά την οποία «αφυπνίζονται» οι ορμόνες. Οι ορμόνες υπάρχουν στο σώμα σου από τη γέννησή σου, αλλά στην εφηβεία αυξάνονται σημαντικά τα ποσοστά τους στο σώμα σου και φτάνουν τα επίπεδα ενός ενηλίκου. Αυτή η απότομη αύξηση των ορμονών συχνά μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα και διακυμάνσεις στη διάθεσή σου. Συμβαίνει κάποιες φορές, να αλλάζει η διάθεσή σου από τη μια στιγμή στην άλλη, και ενώ για παράδειγμα, είσαι τη μια στιγμή χαρούμενη την άλλη στιγμή μπορεί να μελαγχολείς.
Τι είναι όμως οι ορμόνες;
Η Ορμόνη είναι μια χημική ουσία που παράγεται στον οργανισμό, κυκλοφορεί στο αίμα και έχει ειδική ρυθμιστική δράση στη δραστηριότητα συγκεκριμένων κυττάρων ή οργάνων του σώματος.Τα όργανά μας παράγουν διάφορες ορμόνες για να ελέγχουν ορισμένες δραστηριότητες του οργανισμού μας, όπως ο μεταβολισμός, η ανάπτυξη και η αναπαραγωγή.
Σε ποια μέρη του σώματος υπάρχουν ορμόνες;
Εγκέφαλος
Κορτιζόλη (η ορμόνη του στρες): Όταν νιώθεις ότι κινδυνεύεις ή βιώνεις συνθήκες ψυχολογικής ή σωματικής πίεσης – άγχος, ο υποθάλαμος, που είναι ένα μέρος του εγκεφάλου σου, δίνει εντολή να παραχθεί κορτιζόλη. Ωστόσο, τα υψηλά επίπεδά της κορτιζόλης για μεγάλο χρονικό διάστημα συμβάλλουν στην εξάντλησή μας, αλλά επηρεάζουν και την κατανομή του λίπους στο σώμα μας.
Μελατονίνη (η ορμόνη του ύπνου): Παράγεται από την επίφυση, η οποία βρίσκεται στον εγκέφαλο. Η σύνθεση της μελατονίνης και η έκκρισή της ενεργοποιούνται από το σκοτάδι και απενεργοποιούνται από το φως. Η λειτουργία αυτή βοηθά τον οργανισμό σου να γνωρίζει πότε είναι ώρα να κοιμηθείς και πότε να ξυπνήσεις. Έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες, ενισχύει την άμυνα του οργανισμού μας και τα χαμηλά επίπεδά της έχουν συνδεθεί με παχυσαρκία, διαβήτη και καρκίνο. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να κοιμόμαστε 8 ώρες καθημερινά το βράδυ.
Κατάλληλες συνθήκες ύπνου:
• Θερμοκρασία του δωματίου γύρω στους 20 βαθμούς
• Κλείνουμε όλες τις πηγές φωτός και τραβάμε τις κουρτίνες
• Δεν πέφτουμε για ύπνο με άδειο στομάχι, γιατί η υπογλυκαιμία προκαλεί την έκκριση ορμονών
Ενδορφίνες (οι ορμόνες της ευτυχίας): Παράγονται κυρίως στην υπόφυση και τον υποθάλαμο, λειτουργούν σαν φυσικά οπιοειδή του οργανισμού και όταν συνδέονται με ειδικούς νευροϋποδοχείς μπλοκάρουν το μήνυμα του πόνου στο νευρικό σύστημα. Η κατανάλωση σοκολάτας σε λογικές ποσότητες και η μουσική βοηθούν την έκκριση των ενδορφινών και μας κάνουν να αισθανόμαστε καλύτερα.
Θυρεοειδής:
Τ3 & Τ4 (οι ορμόνες θερμοστάτης): Ο θυρεοειδής ρυθμίζει την παραγωγή, τη χρήση και την αποθήκευση ενέργειας σε όλο το σώμα και λειτουργεί σαν τον θερμοστάτη για τα κύτταρα του οργανισμού. Παράγει βασικά 2 ορμόνες, τη θυροξίνη (Τ4) και την τριιωδοθυρονίνη (Τ3). Σήμερα πάνω από 300 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο αντιμετωπίζουν προβλήματα με τον θυρεοειδή τους και δεν το γνωρίζουν. Ένας υγιεινός τρόπος ζωής και μία διατροφή πλούσια σε ιχνοστοιχεία και ιώδιο θα σε βοηθήσουν να διατηρήσεις υγιή τον θυρεοειδή αδένα σου.
Στομάχι:
Λεπτίνη & γκρελίνη (οι ορμόνες της πείνας): Η λεπτίνη διατηρεί το βάρος σου στο γενετικά προκαθορισμένο επίπεδό του. Όταν η συγκέντρωση λίπους στο σώμα σου ξεπεράσει το προκαθορισμένο επίπεδο, η παραγωγή της αυξάνεται, ώστε να δοθεί η εντολή για μείωση της όρεξης. Όταν η συγκέντρωση λίπους πέσει κάτω από το κανονικό, η παραγωγή της μειώνεται, και παράγεται η γκρελίνη που προκαλεί αύξηση της όρεξης. Τα επίπεδά των ορμονών αυτών φαίνεται να ρυθμίζονται κατά τη διάρκεια της ημέρας και να συνδέονται με τις ώρες των γευμάτων. Μόλις έχεις φάει, η έκκριση της γκρελίνης σταματάει. Είναι σημαντικό να διατηρείς αυξημένα τα ποσοστά της λεπτίνης και μειωμένη την γκρελίνη. Για να το πετύχεις αυτό χρειάζεται να:
• Κοιμάσαι περισσότερο, γιατί η λεπτίνη εκκρίνεται στη διάρκεια του ύπνου.
• Διαχειρίζεσαι το στρες, καθώς οι ορμόνες του σταματούν την έκκριση της λεπτίνης.
• Περιορίζεις τη ζάχαρη, που αυξάνει τη γκρελίνη και ελαττώνει τη λεπτίνη μέσω της ινσουλίνης.
• Καταναλώνεις περισσότερο ψάρι, που αυξάνει τη δραστικότητα της λεπτίνης, και φυτικές ίνες που ελαττώνουν την παραγωγή γκρελίνης.
Σεροτονίνη (η ορμόνη της καλής διάθεσης): Είναι υπεύθυνη για τη διάθεσή σου και τη μνήμη σου. Η άσκηση και η έκθεση στον ήλιο αυξάνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης και επίσης, βρίσκεται σε αρκετά τρόφιμα, όπως τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα πουλερικά, τις μπανάνες και τους ξηρούς καρπούς.
Ωοθήκες:
Οιστρογόνα & προγεστερόνη (γυναικείες ορμόνες): Ρυθμίζουν την περίοδο, την ωορρηξία και τα χαρακτηριστικά του γυναικείου φύλου.
Τα ποσοστά τους βρίσκονται στα φυσιολογικά επίπεδα όταν διατηρείς ένα φυσιολογικό βάρος σώματος.
Τεστοστερόνη (ανδρική ορμόνη): Στα κορίτσια υπάρχει σε μικρότερα ποσοστά και παράγεται κυρίως στα επινεφρίδια και τις ωοθήκες. Βασικός ρόλος της είναι η ανάπτυξη και η διατήρηση του μυϊκού συστήματος, η αύξηση του ασβεστίου στα οστά και η ρύθμιση της λίμπιντο (ερωτική διάθεση). Η μείωσή της, συνδέεται με κόπωση, ελάττωση της μυϊκής και οστικής μάζας, πόνους στις αρθρώσεις, πτώση της λίμπιντο και μελαγχολία.
Με τη συνεργασία:Χρέλια Κλεοπάτρα, Ειδικευόμενη Ιατρός, Γ΄ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών Π.Γ.Ν. "ΑΤΤΙΚΟΝ', Επιστ. Συνεργάτης Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής
Άρτεμις Τσίτσικα, Επικ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής, Επιστ. Υπεύθυνος Προγράμματος «ΠΡΟΛΗΨΗ» Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής
